De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: “Afdeling”) heeft op 2 november 2022 de Porthos-uitspraak gepubliceerd. De Afdeling oordeelt dat de bouwvrijstelling niet voldoet aan het Europese natuurbeschermingsrecht. De bouwvrijstelling mag daarom niet gebruikt worden bij bouwprojecten.
De bouwvrijstelling
De bouwvrijstelling was sinds 1 juli 2021 opgenomen in de Wet natuurbescherming (art. 2.9a Wnb en 2.5 Bnb) en hield in dat met de stikstofuitstoot bij de bouwfase van een bouwproject geen rekening hoefde te worden gehouden. Vele bouwprojecten hebben mede door deze bouwvrijstelling op een eenvoudigere wijze een vergunning ontvangen. De bouwvrijstelling werd onderbouw met het hogere schaalniveau dat door een totaalpakket aan maatregelen zou worden bereikt. Dat totaalpakket zou ervoor zorgen dat de natuurgebieden geen schade zouden ondervinden.
Het Europese recht
Het Europese recht schrijft echter voor dat alleen toestemming voor een project mag worden gegeven als is onderzocht of het project op individueel beschermde natuurgebied geen negatieve invloed heeft. Een maatregelenpakket mag alleen worden gebruikt voor de toestemming als de maatregelen ook daadwerkelijk zijn uitgevoerd én de voordelen daarvan vaststaan. Aan deze voorwaarden is met de bouwvrijstelling niet voldaan. Sommige maatregelen zijn niet concreet uitgewerkt en een deel van de maatregelen zijn afhankelijk van keuzes van de aannemer.
Oordeel van de Afdeling
De Afdeling komt dan ook tot het oordeel dat de bouwvrijstelling in strijd is met het Europese recht. Over het hele pakket van maatregelen waarmee de bouwvrijstellig is onderbouwd is niet met zekerheid te zeggen dat dat de stikstofdepositie die wordt veroorzaakt door het gebruik van de bouwvrijstelling niet van betekenis is als dit wordt bezien op schaalniveau.
Betekenis voor de bouwsector
De bouwvrijstelling mag niet langer worden toegepast. Daarom wordt teruggegrepen naar de systematiek zoals die geldt zonder bouwvrijstelling.
Voor bouwprojecten dient een voortoets te worden uitgevoerd. Als daaruit bij voorbaat al blijkt dat er geen significante negatieve gevolgen voor natura 2000-gebieden te verwachten zijn, dan is er geen vergunning nodig. Als uit de voortoets wel negatieve gevolgen te verwachten zijn dan moet een ‘passende beoordeling’ worden gemaakt. In de passende beoordeling kunnen mitigerende maatregelen worden betrokken. Als sprake is van een dwingende reden van groot openbaar belang (zoals bijvoorbeeld de aanleg van een rijksweg) voor het plan of project kunnen ook compenserende maatregelen in de beoordeling worden betrokken.
De uitspraak leidt niet tot een algehele bouwstop maar zeker tot een belasting in de aanvraagfase van vergunningen. Een belangrijke opmerking hierbij is dat de voortoets en passende beoordeling alleen uitgevoerd hoeven te worden indien u in de buurt zit van een natura 2000-gebied. Ondanks dat hierover het laatste woord nog niet is gesproken hanteert het kabinet sinds juli 2021 hiervoor een maximale (reken)afstand van 25 kilometer. U kunt op de website op een digitale kaart per provincie zien hoever u van een natura 2000-gebied zit. Hebt u een bouwplan en weet u niet wat de uitspraak voor uw zaak betekent? Neem dan contact met ons op, dan kunnen we samen kijken welke stappen u moet ondernemen en welke onderzoeken daar bij horen.
Zie hier de volledige uitspraak.
Heeft u vragen over deze blog? Neem gerust contact op met de sector Bouw & Vastgoed of de sector Agrarisch & Grondzaken. Wij helpen u graag verder.
auteurs:
Jasminke Meester
jhmeester@benthemgratama.nl
+31 (0)6 820 539 52
Kristian Weinans
kmweinans@benthemgratama.nl
+31 (0)6 450 741 75