Ondernemers ervaren rechtsbescherming bij aanbestedingen vaak als onvoldoende. Het kabinet heeft daarom op 24 januari 2025 ingestemd met het Wetsvoorstel betere rechtsbescherming bij aanbesteden. Dit wetsvoorstel werd eerder in aangepaste vorm ter consultatie voorgelegd aan burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties. Het wordt nu voor advies naar de Raad van State gestuurd, waarna het verder wordt behandeld in de Tweede en Eerste Kamer. Hieronder treft u alvast een overzicht van de belangrijkste wijzigingen die het wetsvoorstel met zich brengt.
Het uitgangspunt van het wetsvoorstel is laagdrempelige klachtafhandeling voor ondernemers. Aanbestedende diensten worden verplicht een speciaal klachtenloket in te richten. Zij zijn niet geheel vrij bij de concrete inrichting van dit klachtenloket. Het wetsvoorstel voorziet in vaste termijnen en verplicht aanbestedende diensten klachtbehandelaars aan te stellen met aantoonbare kennis en expertise op het gebied van inkoop en aanbestedingen.
(Potentiële) gegadigden, (potentiële) inschrijvers en (potentiële) onderaannemers (in het wetsvoorstel aangeduid als ‘ondernemers’) kunnen bij het klachtenloket terecht met hun (gemotiveerde) klachten over (i) het ontwerp van de aanbesteding (denk aan geschiktheidseisen, selectiecriteria, gunningscriteria of contractvoorwaarden) en (ii) over selectie- of gunningsbeslissingen van de aanbestedende dienst. Naast ondernemers kunnen ook brancheorganisaties namens hun leden een klacht indienen.
Het uitgangspunt is ‘eerst vragen, dan klagen’. Het wetsvoorstel gaat ervan uit dat een minder formele procedure soms al tot een gewenste uitkomst kan leiden. Een formele klacht is dan niet meer nodig. Het is echter niet verplicht om eerst een vraag te stellen voordat er een klacht kan worden ingediend.
De Commissie van Aanbestedingsexperts (hierna: CvAE) zal in de toekomst alleen nog klachten over het ontwerp van de aanbestedingsprocedure in behandeling nemen. Klachten over selectie- en gunningsbeslissingen worden niet meer door de CvAE behandeld. Voordat de CvAE een klacht in behandeling neemt, moet eerst een klacht zijn ingediend bij het klachtenloket van de aanbestedende dienst. Kennelijk ongegronde klachten worden niet in behandeling genomen.
Er gelden korte termijnen waarbinnen de CvAE adviseert. Het ‘pas toe of leg uit’-principe wordt gehanteerd voor aanbestedende diensten: waar de aanbestedende dienst afwijkt van het advies van de CvAE, dient dit gemotiveerd te worden.
Over het algemeen geldt dat aanbestedende diensten duidelijker moeten motiveren waarom een inschrijver een opdracht niet heeft gekregen. Dit maakt het voor ondernemers transparanter waarom ze een opdracht niet hebben gekregen en biedt meer mogelijkheden om tegen een selectie- of gunningsbeslissing op te komen.
Het wetsvoorstel moet ervoor zorgen dat inschrijvers makkelijker kunnen opkomen tegen beslissingen van aanbestedende diensten. De (nieuwe) klachtenloketten nemen niet weg dat de ondernemer altijd naar de voorzieningenrechter kan. Na een kort geding mag de aanbestedende dienst nog steeds overgaan tot het sluiten van een overeenkomst. In hoger beroep of in een bodemprocedure kan in de meeste gevallen slechts nog geprocedeerd worden om een schadevergoeding en niet om de gunning. Een extra vernietigingsgrond zou dit anders maken, maar de Minister heeft er na de consultatie voor gekozen om vooralsnog geen extra vernietigingsgrond op te nemen in de Aanbestedingswet.
Wij houden de ontwikkelingen voor u in de gaten. Heeft u vragen over het wetsvoorstel of wilt u weten hoe u zich kunt voorbereiden? Neem dan contact op met onze aanbestedingsexperts. We helpen u graag verder!
auteur:
Sander van Dijk
svandijk@benthemgratama.nl
+31 (0)6 830 718 66