Sinds de Raad van State een streep heeft gezet door de PAS, liggen in Nederland meer dan 18.000 projecten stil of dreigen stil te komen liggen. Dit is voor de regering aanleiding geweest om een speciale commissie te vragen op welke wijze deze 18.000 projecten zo snel mogelijk weer kunnen worden vlot getrokken. Deze commissie, het Adviescollege Stikstofproblematiek, heeft op 25 september 2019 haar eerste advies uitgebracht. Wat betekent dit advies voor de praktijk en welke maatregelen kunnen op korte termijn worden verwacht?
Het advies betekent veel! Volgens de commissie kan niet alles en moet op verschillende plaatsen in de maatschappij drastisch worden ingegrepen om op korte termijn de stikstofuitstoot terug te dringen. Tegelijkertijd moeten natuurgebieden worden geholpen met herstel. Die maatregelen zijn nodig om ruimte vrij te maken om de 18.000 projecten weer op gang te krijgen. De commissie stelt voor om in vrijwel alle sectoren van de maatschappij in te grijpen, maar niet overal evenveel. Als het aan de commissie ligt brengen de landbouw-, wegverkeer-, en bouwsector het grootste offer. Welke maatregelen de commissie voorstelt worden hierna kort besproken. Opvallend aan het advies van de commissie is dat op geen enkele wijze wordt beschreven hoe de maatregelen er moeten uitzien en hoe het gewenste resultaat wordt bereikt. Dat laat de commissie over aan de regering. De minister heeft al toegezegd begin oktober 2019 met een eerste reactie te zullen komen.
De commissie adviseert om veehouderijen in of vlakbij Natura 2000-gebieden op te kopen of te saneren. Het gaat dan om veehouderijen met een relatief hoge ammoniakuitstoot of verouderde stalsystemen. Provincies moeten daarbij de opdracht krijgen om per gebied te inventariseren welke veehouderijen daarvoor in aanmerking komen. De commissie noemt dit de gebiedsgerichte benadering.
Veehouderijen die niet opgekocht of gesaneerd worden, moeten voor een bepaalde datum voldoen aan de best beschikbare praktijk en techniek om zo de stikstofuitstoot zover mogelijk terug te dringen. Dat kan bijvoorbeeld door de regelgeving aan te passen en zo elke veehouder te dwingen tot maatregelen. De commissie adviseert ook om te regelen dat innovatieve staloplossingen sneller kunnen worden vergund. De commissie ziet daar ook een mogelijkheid voor experimenteerruimte om door middel van financiële steun bestaande technieken vervroegd te kunnen afschrijven, zodat er eerder geïnvesteerd kan worden in innovatie. Hoe de regelingen er gaan uitzien weten we nog niet. Hopelijk komt de minister begin oktober met meer duidelijkheid. In elk geval verwachten wij dat het nog wel enkele maanden zal duren voordat er volledige duidelijkheid is.
Een ander punt waarover de commissie adviseert, is het beweiden en bemesten. Volgens de uitspraken van de Raad van State vallen zowel het beweiden als het bemesten onder de vergunningplicht. De commissie adviseert de regering om beiden voorlopig te blijven gedogen, al was het maar omdat beweiden bij veeteelt en ons landschap hoort en bemesten van groot belang is voor de (vee)voedselproductie. De commissie komt in november 2019 met een tussenadvies over het beweiden en bemesten en hoe daarmee in de toekomst om te gaan.
Het advies voor de bouwsector is ook kort, maar duidelijk. De commissie is van mening dat er in de bouw winst is te behalen door modulair, energieneutraal, circulair en natuurinclusief te bouwen en beter gebruik te maken van innovatieve technieken en materialen. Datzelfde geldt voor bedrijven die aanleg-, beheer- en onderhoudswerkzaamheden uitvoeren in Natura 2000-gebieden. Deze bedrijven dienen te worden gestimuleerd deze werkzaamheden emissiearm uit te voeren. De commissie laat volledig in het midden hoe dat zou moeten en op welke termijn. De aanbevelingen hebben daardoor iets weg van een ‘open deur’. De commissie daagt overheden uit om in aanbestedingsprocedures en vergunningsvoorwaarden deze maatregelen bij de bouwsector af te dwingen.
De commissie is over deze sector kort in haar advies. De maximumsnelheid op rijks- en provinciale wegen moet omlaag, met name op de wegen in en rond Natura 2000-gebieden. Iedereen moet eraan wennen dat hij met een lagere snelheid van A naar B moet rijden. Een punt van discussie ten aanzien van deze maatregel zou kunnen zijn dat deze maatregel in de praktijk alleen werkt als elk motorvoertuig ook daadwerkelijk langzamer gaat rijden.
De commissie zal in mei 2020 met een tweede advies komen. Dat advies zal veel grondiger zijn en zal ook aandacht besteden aan de vraag hoe de Nederlandse stikstofwetgeving er moet gaan uitzien en welke rol het PAS daarin nog kan spelen. Tot die tijd, zo verwachten wij, zullen we het moeten doen met de huidige mogelijkheden om toch een project te kunnen uitvoeren. Dat zijn het intern en extern salderen en de zogeheten ‘ADC-toets’.
Intern salderen leidt tot een vermindering van de stikstofuitstoot. Onze verwachting is dat intern salderen nog altijd kan, maar dat (meer) traditionele stalsystemen ruimte moeten maken voor systemen die aan de best mogelijke technieken voldoen. Van het emissiesaldo dat daarmee wordt verdiend, moet naar verwachting een deel worden afgeroomd en ingeleverd om zo tot een vermindering van de depositie te komen.
Extern salderen blijft mogelijk, maar ook daarvoor zal de regering naar verwachting met regels en voorwaarden komen. Het één-op-één salderen door rechten te kopen van een veehouder die op hetzelfde Natura-2000 gebied stikstof deponeerde, maar zijn veehouderij stopt, zal niet meer mogelijk zijn. Van het emissiesaldo dat met extern salderen wordt verdiend, moet naar verwachting een deel worden afgeroomd en ingeleverd om zo tot een vermindering van de depositie te komen.
De ‘ADC-toets’ is een mogelijkheid om, wanneer een project niet met salderen kan worden vergund, alsnog een vergunning te krijgen. Deze toets kent echter heel strenge voorwaarden. De commissie verwacht dat de toets door die voorwaarden niet veel mogelijkheden tot vergunningverlening biedt. Wij delen die verwachting. Zeker in de veehouderij en de bouw zal de toets niet snel inhouden dat een project toch door kan gaan.
De commissie heeft in haar eerste advies een aantal maatregelen voorgesteld die alle sectoren van de maatschappij zal raken, maar vooralsnog de veehouderij, de bouw en het wegverkeer het meest . Totdat de regering komt met meer concrete maatregelen, verwachten wij dat overheden voorzichtig zijn met het verlenen van toestemming voor allerlei projecten.
Heeft u vragen over de maatregelen en de gevolgen van dit advies of wilt u meer informatie, neem dan gerust contact op met Esther Wijnne (sector Agrarisch & Grondzaken) of Ferieke Boesberg (sector Bouw & Vastgoed). Zij helpen u graag verder.
Esther Wijnne-Oosterhoff
info@benthemgratama.nl
T. 038 428 00 77
Ferieke Boesberg
info@benthemgratama.nl
T. 038 428 00 90