Ondernemers, maar ook particulieren, worden in bepaalde situaties door hun contractuele wederpartijen verzocht een bankgarantie te stellen als zekerheid voor toekomstige verplichtingen. Denk bijvoorbeeld aan een bankgarantie bij de koop van een woning, bij de huur van een bedrijfspand of woning, of vanwege te leveren goederen die later zullen worden betaald. Wat houdt een bankgarantie precies in? En mag een bank bijvoorbeeld weigeren uit te betalen?
Een bankgarantie is een document waarin staat dat de bank van de opdrachtgever een maximum bedrag aan de ander (de begunstigde) zal betalen als aan bepaalde voorwaarden wordt voldaan. Een van de voorwaarden zal zijn dat verklaard wordt, of aangetoond wordt door middel van een gerechtelijk vonnis, dat de opdrachtgever een bedrag verschuldigd is aan de begunstigde en dat dit bedrag niet is betaald binnen de daarvoor geldende termijn. Als u van uw bank vraagt een bankgarantie te stellen, zal de bank van u vragen een contragarantie te tekenen waarbij u zich ertoe verplicht om hetzelfde bedrag aan de bank terug te betalen als de bank uitkeert onder de bankgarantie. Vaak wordt daarbij ook zekerheid gevraagd in de vorm van bijvoorbeeld een verpanding van spaargeld of wordt uw bestaande kredietlimiet ingeperkt, zodat het risico van de bank niet verder toeneemt.
De voorwaarden die gelden voor een geslaagd beroep op de bankgarantie staan in de bankgarantie zelf en worden strikt uitgelegd en gehanteerd. De reden waarom banken zich zo strikt aan die voorwaarden houden, is dat de bank zelf geen partij is bij de koopovereenkomst of huurovereenkomst die de opdrachtgever heeft gesloten met de begunstigde. Als banken alleen zouden mogen betalen als ze zelf onderzocht hebben of de claim van de begunstigde op de opdrachtgever terecht is, lopen banken het risico dat ze de claim verkeerd beoordelen, onterecht betalen aan de begunstigde en daarmee geen beroep meer kunnen doen op de contragarantie en de bijbehorende zekerheid die ze hebben bedongen van de opdrachtgever. Dat risico wil een bank niet lopen.
Vaak wordt daarom een zogenaamde ‘abstracte bankgarantie’ afgegeven, waarbij de bank op eerste verzoek uitbetaalt als dat verzoek aan de in de bankgarantie opgesomde vereisten voldoet. De toets is dan ‘slechts’ een afvink-lijstje, de vraag of de begunstigde wel echt een claim heeft op de opdrachtgever wordt door de bank niet beoordeeld. Als blijkt dat de begunstigde onterecht een beroep heeft gedaan op de bankgarantie, terwijl zijn betalingsverzoek aan de bank wel aan de formele vereisten voldeed, dan betaalt de bank gewoon en is dat verder een discussie die de opdrachtgever met de begunstigde moet voeren, zonder dat de bank daarbij een rol speelt.
Het komt voor dat het beroep van de begunstigde duidelijk onterecht is. De Hoge Raad heeft eerder bepaald dat wanneer sprake is van bedrog of willekeur, een bank toch mag weigeren uit te betalen, ondanks dat het verzoek wel aan de formele vereisten (het afvink-lijstje) voldoet. Of juist andersom: de bank mag wel betalen, ook al is (door bedrog van de opdrachtgever) niet aan de formele vereisten voldaan.
Schema ‘Bankgarantie’
De Hoge Raad heeft op 13 maart jl. een uitspraak gedaan in een zaak waarbij duidelijk werd dat de opdrachtgever van de bankgarantie de leveranciers van de begunstigde (een aannemer) rechtstreeks had betaald en de claim van de begunstigde op de bankgarantie voor bijna de volledige aanneemsom dus niet terecht was. Hetgeen wat aan de leveranciers was betaald, had van de claim afgetrokken moeten worden. De bank weigerde om die reden uitkering van het bedrag van de bankgarantie. De Hoge Raad oordeelde wederom dat, in een geval van bedrog of willekeur, de bank mag weigeren het bedrag van de bankgarantie uit te keren. Dit kan ook als het bedrog of de willekeur niet betrekking heeft op de formele vereisten van de bankgarantie zelf, maar op de onderliggende overeenkomst (de aanneemovereenkomst in dit geval). Ook als sprake is van een ‘abstracte bankgarantie’ en deze eigenlijk los gezien moet worden van de onderliggende overeenkomst. Daarbij is het wel noodzakelijk dat de bank direct mededeelt waarom ze weigert te betalen en die redenen ‘het beroep van de bank op bedrog of willekeur’ kunnen dragen, aldus de Hoge Raad.
De zekerheidswaarde van de (abstracte) bankgarantie is mijns inziens nog steeds groot. De bank mag weliswaar weigeren uit te betalen als de begunstigde van de bankgarantie zich (duidelijk) schuldig maakt aan bedrog of willekeur (fraude), maar in alle andere gevallen zal het ‘afvinklijstje’ leidend blijven in de beslissing van de bank om het bedrag wel of niet uit te keren. Bankgaranties spelen een belangrijke rol in het handelsverkeer en ditzelfde handelsverkeer heeft er baat bij dat duidelijk is wat de waarde van een bankgarantie is.
Heeft u vragen of wilt u meer informatie over deze en/of andere onderwerpen? Neem dan gerust contact op met een van onze specialisten van Sector Onderneming & Organisatie. Wij helpen u graag verder.
Auteur: mr. Christine Huisman-de Jong